ادغام و تجزیه شرکت ها

ادغام در لغت به معنای فراگرفتن چیزی چیز دیگر را ، درهم کردن ، درآوردن چیزی در چیزی دیگر، حرفی را در حرف دیگر درآوردن است. گرفتن کارت بازرگانی فوری ادغام دو یا چند شرکت وقتی حاصل می شود که یا شرکتی شرکت دیگر را امحا و در خود حل کند، یا دویا چند شرکت در هم حل شده، شرکت جدیدی از آن ها به وجود آید؛ اما تجزیه، حاصل انفکاک و تقسیم دارایی یک شرکت میان دو یا چند شرکت قبلاَ موجود یا جدیدالتاسیس است که در فرض اخیر گفته می شود شرکتی از شرکت قدیمی جدا شده است. برای مثال، اگر سرمایه شرکت " الف" بین دو شرکت " ب " و "ج" تقسیم شود، با ایجاد شرکت های " ب" و " ج" شرکت " الف " از بین می رود. ادغام و تجزیه موجب انحلال شرکت هایی می شود که از بین می روند، بدون اینکه اموال آن ها تصفیه شود. در واقع ، دارایی شرکت هایی که در نتیجه ادغام یا تجزیه از بین می روند به شرکت جدید انتقال می یابد.

ناگفته نماند که قانونگذار قانون اصلاح موادی از قانون برنامه چهارم توسعه در فصل اول به دو تعریف ادغام و تجزیه شرکت ها بسنده کرده است و چنین می گوید که اقدامی که بر اساس آن چند شرکت ، ضمن محو شخصیت حقوقی خود، شخصیت حقوقی واحد و جدیدی تشکیل دهند یا در شخصیت حقوقی دیگری جذب شوند را ادغام گویند و در مقابل اقدامی که بر اساس آن یک شرکت ضمن محو شخصیت حقوقی خود، و یا چند شخصیت حقوفی جدید تشکیل دهد، تجزیه گویند.
ادغام و تجزیه شرکت ها در کشورهای پیشرفته بسیار شایع است و از آن ها برای انجام دادن پروژه های مهم اقتصادی که نیاز به سرمایه های بسیار دارد و یا برای تخصصی کردن شرکت ها استفاده می کنند.
در ادغام یا تجزیه، رضایت کلیه شرکایی که قصد ادغام و تجزیه را دارند ضروری است . ماده 94 لایحه قانون 1347 تاکید می کند که هیچ اکثریتی نمی تواند بر تعهدات صاحبان سهام بیفزاید. این گفته به این معناست که مجامع عمومی نمی توانند تحت پوشش تغییر اساسنامه ، شرکتی را در شرکت دیگر ادغام کنند.

گرچه ادغام و تجزیه شرکت ها امری نیست که همواره مطلوب باشد، چرا که گاه منتهی به تشکیل شرکت هایی بزرگ شده که به دلیل قدرت اقتصادی شان بازار را قبضه و رقابت سالم را مخدوش کرده اند. ولی پیش بینی امور مزبور توسط قانون گذار، امری است لازم. البته ، آنچه باید در این پیش بینی در نظر گرفته شود، رعایت حقوق سهامداران و طلبکاران شرکت هایی است که منحل می شوند. 

ادغام شرکت ها به دو صورت می تواند انجام گیرد :

1. تاسیس شرکت جدید 

2. پیوستن به شرکت دیگر 

در ذیل به توضیح این موارد می پردازیم.

الف ) تاسیس شرکت جدید 

در تاسیس شرکت جدید ابتدا شرکت هایی که می خواهند با هم ادغام شوند منحل شده و به کلی از بین می روند. در نتیجه ، شخصیت حقوقی این شرکت ها نیز از بین رفته و دارایی آن ها قابلیت تقسیم میان اعضا را پیدا می نماید. پس از انحلال شرکت کوچکتر، شرکت بزرگ تری تاسیس می شود که دارایی همه شرکت های کوچکتر را به عنوان سرمایه قبول می نماید. به تبع دیون و مطالبات شرکت های کوچکتر نیز با این انتقال دارایی به شرکت بزرگتر انتقال می یابد. با این پیوستگی شرکت های کوچکتر، شخصیت حقوقی جدیدی تاسیس می گردد. 

ب) پیوستن به شرکت دیگر 

در این شیوه برخلاف روش اول تمام شرکت هایی که می خواهند با هم ادغام گردند، منحل نمی شوند بلکه برخی از شرکت های مزبور منحل شده و یکی از آن ها باقی می ماند که بقیه شرکت ها به آن پیوسته و در آن ادغام می شوند. در این حالت دارایی شرکت های منحل شده به شرکت باقیمانده انتقال می یابد که به تبع آن تمام حقوق و مطالبات شرکت های مزبور نیز به شرکت اخیر منتقل می گردد. شرکت باقیمانده با قبول دارایی های شرکت های از بین رفته سرمایه خود را افزایش می دهد و به صاحبان سهام شرکت های منحل شده، به جای سهام قبلی ، سهام شرکت جدید داده می شود. با قبول دارایی های شرکت منحل شده، شرکت باقیمانده موظف است که علاوه بر مطالبات تمام بدهی های شرکت های قبلی و طلبکاران موافق با اختلاط را به حساب خود قبول کند.